Logistics thường bị xem là ngành của những người giỏi toán. Hình ảnh quen thuộc là bảng tính, công thức tối ưu, dự báo tồn kho. Nhưng khi bước vào thực tế, điều giữ một người bám trụ với nghề lại không phải là khả năng tính toán, mà là khả năng phối hợp với con người, phản ứng nhanh trước tình huống bất ngờ và chịu được áp lực liên tục. Logistics không vận hành trong điều kiện lý tưởng. Nó vận hành giữa những biến động mà không mô hình nào có thể dự đoán chính xác.
1. Gốc rễ của định kiến “giỏi toán mới học logistics”
Định kiến cho rằng làm logistics phải giỏi toán không hẳn là vô lý. Về bản chất, lĩnh vực này xoay quanh các hoạt động như quản lý vận tải, kiểm soát tồn tại, và tối ưu hóa chi phí, những công việc vốn gắn liền với dữ liệu và con số. Các chương trình đào tạo tại trường đại học cũng góp phần củng cố nhận định này khi tập trung vào các môn học như quản trị chuỗi cung ứng, phân tích định lượng, dự báo nhu cầu, vốn đòi hỏi nền tảng tính toán toán nhất định.
Từ đó hình thành nên một định kiến kéo dài: logistics là cuộc chơi của những ai giỏi toán. Nhưng khi bước ra khỏi giảng đường và bước vào doanh nghiệp, định kiến đó nhanh chóng bộc lộ điểm mù và lộ ra những yêu cầu cốt lõi hoàn toàn khác.
2. Bức tranh thật của công việc logistics
Logistics trong thực tế không vận hành trên lý thuyết, mà vận hành trên chuỗi phối hợp. Một đơn hàng muốn hoàn tất phải đi qua rất nhiều khâu: kho hàng, vận chuyển, hải quan, kế toán, nhà cung cấp, khách hàng… Và mỗi bên đều có lịch trình, quy trình, ưu tiên riêng. Người làm logistics không ngồi tính toán trong cô lập, họ đứng giữa mạng lưới con người, công việc của họ là làm sao để tất cả bánh răng ăn khớp đúng lúc.
Năng lực xử lý tình huống, giao tiếp, kết nối giữa các bộ phận là điều kiện bắt buộc. Một container không về kịp cảng không chỉ là một con số bị lệch trong báo cáo, đó là cuộc gọi từ khách hàng khó tính, là lịch trình giao hàng bị vỡ, là hàng loạt chi phí phát sinh mà người làm logistics phải giải quyết ngay lập tức.
Logistics không cho phép bạn đợi đủ dữ kiện mới hành động. Thời gian để “phân tích” thường không tồn tại. Bạn cần hành động nhanh, phối hợp tốt, và xử lý rủi ro liên tục. Đó là điều các bảng tính không thể dạy.
3. Áp lực là trạng thái bình thường
Nếu nghĩ logistics là công việc bàn giấy ổn định, bạn sẽ sớm sốc khi bắt tay vào làm thật. Tình huống bất ngờ xảy ra mỗi ngày: tàu trễ, lịch hải quan thay đổi, container thiếu, hệ thống quản lý lỗi, khách đổi yêu cầu gấp trong giờ chót… không thiếu kịch bản “căng dây thần kinh”.
Quan trọng hơn, mọi sự cố đều có hệ lụy dây chuyền. Một lô hàng về trễ kéo theo trễ giao hàng, trễ thanh toán, mất uy tín, có khi mất luôn khách hàng. Người làm logistics không chỉ “xử lý vấn đề” mà phải “giảm thiểu hậu quả”, cả trong giao tiếp nội bộ lẫn với đối tác bên ngoài.
Áp lực cao không phải sự cố, mà là trạng thái bình thường. Khả năng giữ được sự bình tĩnh, ra quyết định nhanh trong tình huống gấp, và đứng vững trước những tình huống không có sẵn hướng dẫn là điều tách biệt người làm logistics giỏi với người còn đang loay hoay.
4. Những kỹ năng thật sự quan trọng trong ngành
Kỹ năng kỹ thuật chỉ là một phần rất nhỏ. Những kỹ năng thực sự quan trọng trong ngành logistics, thứ tạo nên sự khác biệt trong công việc, là những kỹ năng mềm có tính chiến lược:
- Giao tiếp: không chỉ để truyền đạt thông tin, mà để thương lượng, đàm phán, làm rõ yêu cầu, giải tỏa căng thẳng, và đồng thời giữ mối quan hệ lâu dài.
- Phối hợp: không có công đoạn nào là độc lập. Bạn cần làm việc cùng lúc với nhiều bộ phận, mỗi bên đều có lợi ích và áp lực riêng.
- Quản lý thời gian: công việc không bao giờ “xong xuôi”, nhưng bạn buộc phải biết ưu tiên, chọn cái cần làm trước, cái có thể hoãn, cái phải ủy thác.
- Khả năng học nhanh và thích nghi: luật hải quan thay đổi, công nghệ mới cập nhật, khách hàng mới có yêu cầu khác, ai không chịu học sẽ bị đào thải nhanh.
Nếu chỉ dựa vào kỹ năng tính toán, bạn sẽ sớm rơi vào thế bị động. Ngược lại, người biết linh hoạt, chủ động, phối hợp và chịu áp lực sẽ có khả năng phát triển bền vững trong ngành.
5. Logistics là bài toán con người, không phải bài toán số học
Logistics là ngành vận hành trên thực tế, trên con người, không phải là mô hình tối ưu hóa trong phòng lab. Giỏi toán có thể là một lợi thế nhỏ, nhưng nếu không giỏi phối hợp, không chịu được áp lực, không đủ tinh thần phản ứng nhanh và linh hoạt, bạn khó đi xa trong ngành này.
Và cũng vì thế, logistics không chỉ dành cho những người “thông minh số học”, mà dành cho những người “giỏi xử lý thực tế”. Nếu bạn là người hành động, thích va chạm, không sợ căng thẳng và có tư duy xử lý tình huống tốt, đây là ngành có rất nhiều cơ hội dành cho bạn.
