Các bước hướng nghiệp hiệu quả 

Trong thời gian gần đây, có rất nhiều tài liệu và hướng dẫn hướng nghiệp cho các bạn học sinh cấp ba. Đứng trước những thông tin này, các bạn học sinh và cha mẹ thường rất bối rối vì không biết bắt đầu từ đầu, thực hiện tuần tự như thế nào. Trong bài viết này VTC Academy sẽ giúp các bạn học sinh và các bậc phụ huynh có được các bước hướng nghiệp và lựa chọn nghề nghiệp hiệu quả. 

1. Xác định rõ các năng lực cá nhân và sở thích
Yếu tố đầu tiên cần phải xác định mỗi cá nhân học sinh có những năng lực như thế nào. Các năng lực cá nhân có thể là khả năng nói, khả năng viết, khả năng tư duy trừu tượng khả năng chân tay khéo léo, tính kiên nhẫn, tính tập trung,… Các năng lực cá nhân này có thể được phát hiện do cha mẹ, người thân, cô giáo và bạn bè thông qua quan sát các hoạt động.

Ngoài ra các năng lực cá nhân còn có thể được phát hiện qua các bài trắc nghiệm chuyên môn (Ví dụ IQ, EQ). Các bạn học sinh cần xem sở thích của mình về nghề nghiệp như thế nào ví dụ thông qua bài test Holland. Các sở thích nghề nghiệp cũng đóng vai trò rất quan trọng, tạo sự thỏa mãn cá nhân trong nghề nghiệp.

2. Xác định rõ tính cách cá nhân
Yếu tố thứ hai đó chính là xác định tính cách cá nhân. Tính cách cá nhân khác với năng lực cá nhân, có thể được hiểu là các sở thích, hoàn cảnh mà mỗi cá nhân cảm thấy thoải mái làm việc nhất. Ví dụ có hai bạn cùng có năng lực tư duy sáng tạo nhưng sẽ có tính cách cá nhân hoàn toàn khác nhau khi một bạn thích làm việc một mình và bạn thứ hai thích làm việc theo nhóm hoặc tập thể. Cũng tương tự như xác định năng lực cá nhân, tính cách cá nhân có thể được phát hiện qua quan sát và các bài trắc nghiệm.

3. Xác định rõ nguồn lực của gia đình
Yếu tố cuối cùng đó chính là xác định nguồn lực bao gồm tài chính, sức khỏe và các điều kiện đặc biệt của gia đình. Trong năm 2009-2010, có rất nhiều sinh viên đang du học tại Úc phải bỏ dở nửa chừng do gia đình gặp khó khăn về kinh tế tại Việt Nam và giá quy đổi của tiền Úc tăng quá cao. Đây là một ví dụ điển hình của công tác chuẩn bị nguồn lực chưa đầy đủ. khi đầu tư cho việc học Đại học là một dự án tốn kém cho tài chính gia đình kéo dài từ 4-5 năm. Do vậy, việc xác định rõ tài chính cần thiết và những yêu cầu cụ thể cho từng gia đình là yếu tố không thể bỏ qua.

Hãy cùng VTC Academy nhìn qua ví dụ sau: Một gia đình có hoàn cảnh kinh tế vừa phải tại miền Tây thì việc gửi con đi học Đại học kinh tế TP. Hồ Chí Minh có thể không phù hợp bằng học ngành kinh tế tại Đại học Cần Thơ do chi phí sinh hoạt tại Cần Thơ thấp hơn nhiều so với TP. Hồ Chí Minh.

4. Xác định rõ các xu hướng nghề nghiệp trong tương lai

Thời gian học Cao đẳng hoặc Đại học kéo dài từ 2-4 năm. Điều đấy có nghĩa là những ngành hot hiện tại chắc chắn sẽ thay đổi sau 2-4 năm nữa. Vào những năm 2008-2009, ngành ngân hàng và xây dựng là những ngành hot cho các bạn học sinh lựa chọn các trường đại học này. Sau đó vào năm 2014-2015 hai ngành này cũng “hot” nhưng ở cực đảo chiều khi hàng loạt các ngân hàng thu hẹp số lượng nhân viên và các công xây dựng đang “chết lâm sàng”.

Vậy cho nên các bậc phụ huynh và các bạn học sinh cần phải biết thông tin rõ về xu hướng nghề nghiệp trong những năm tới. Ví dụ trong 5 năm tới, ngành bán lẻ sẽ là ngành hot khi hàng loạt các công ty lớn vào Việt Nam và bản thân các hệ thống bán hàng đang có sẽ lên kế hoạch phát triển và mở rộng quy mô hoạt động. Xác định rõ các xu hướng nghề nghiệp tương lai là yếu tố quan trọng nhất trong hướng nghiệp bậc phổ thông, nhằm đảm bảo kết quả đầu ra sau khi học Đại học và các cấp độ khác.

5. Xác định rõ ngành nghề

Xác định rõ nghề: Sau khi xác định rõ bản thân (Năng lực, tính cách) và môi trường bên ngoài (Xu hướng tương lai các nghề nghiệp), các bạn trẻ cần xác định rõ định hướng nghề của mình như thế nào. Định hướng nghề đóng vai trò quan trọng nhất cho công tác hướng nghiệp vì khi chúng ta chọn sai nghề sẽ rất khó khăn để thay đổi nó. Một học sinh nam có năng lực về sửa chữa máy móc sẽ phù hợp với nghề kỹ thuật. Sở thích và ham muốn cá nhân là những yếu tố quan trọng giúp cho học sinh xác định rõ các nghề mình theo đuổi. Ở đây các bạn cần phải phân biệt rõ giữa thật sự yêu thích và những ý thích mang tính chất nhất thời. Các bạn học sinh lứa tuổi 15-17 tâm sinh lý chưa hình thành bền vững vì vậy các ý thích thường mang tính chất chủ quan và do các yếu tố bên ngoài tác động.

Xác định rõ ngành: Sau khi xác định rõ nghề hướng tới, các bạn học sinh sẽ xác định tiếp ngành học phù hợp. Ví dụ một bạn học sinh phù hợp với nghề xây dựng, nhưng trong nghề này có rất nhiều các ngành học khác nhau (Quy hoạch xây dựng kỹ sư xây dựng, xây dựng cầu các công trình hạ tầng). Xác định rõ ngành theo học căn cứ vào ngành nào mà năng lực và tính cách cá nhân của bạn sẽ thể hiện mạnh nhất.

6. Xác định bậc học và trường

Sau khi xác định ngành, bước cuối cùng xác định bậc học Đại học hay học các bậc thấp hơn căn cứ vào nguồn lực của gia đình và mong mỏi bản thân. Một bạn học sinh có học lực trung bình, hoàn cảnh gia đình không khá giả quyết định đi học Đại học Du lịch và sau đó thất nghiệp do năng lực kém. Tuy nhiên nếu bạn đó cũng học du lịch ở cấp độ thấp hơn sẽ dễ dàng xin việc tại các Công ty Du lịch nhỏ tại địa phương. Sau khi xác định cấp độ sẽ tới tìm trường có ngành phù hợp, thì việc xác định trường sẽ giúp cho học sinh lựa chọn được trường phù hợp với năng lực và điều kiện tài chính của gia đình.

Đây cũng chính là bước cuối cùng trong hoạt động hướng nghiệp cho các bạn học sinh Trung học Phổ thông.
6 bước trên đây là những chỉ dẫn sơ bộ cho học sinh và các bậc phụ huynh thực hiện các công tác hướng nghiệp. VTC Academy hy vọng rằng các bước hướng nghiệp này sẽ giúp định hướng trong biển thông tin mênh mông của các chương trình tư vấn. Chúc các bạn học sinh và các bậc phụ huynh thành công trong quá trình hướng nghiệp!