Chuyện định hướng nghề nghiệp luôn là đề tài gây nhiều tranh cãi trong gia đình. Phụ huynh thường mong con có một công việc ổn định, lương đều mỗi tháng, ít rủi ro. Trong khi đó, thế hệ Gen Z lại thích thử thách, muốn trải nghiệm nhiều công việc khác nhau để tìm thấy đam mê. Hai hướng đi khác biệt dẫn đến nhiều va chạm, nhưng đồng thời cũng mở ra những bài học đáng suy ngẫm về cách chọn nghề và cách lắng nghe nhau.
1. Góc nhìn của phụ huynh: Ưu tiên sự ổn định
Đa phần cha mẹ thuộc thế hệ 7x, 8x hoặc đầu 9x, lớn lên trong bối cảnh đất nước chuyển mình, kinh tế còn nhiều biến động. Với họ, một công việc ổn định chính là chỗ dựa an toàn để xây dựng cuộc sống gia đình. Quan điểm này không vô lý, bởi trong thực tế, sự ổn định mang lại khả năng lo cho bản thân và con cái lâu dài. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh niên Việt Nam, hơn 70% phụ huynh cho rằng nghề nghiệp ổn định là yếu tố quyết định đến tương lai con. Điều này cho thấy nỗi lo của phụ huynh xuất phát từ tình thương và trải nghiệm sống.
2. Tâm lý Gen Z: Trải nghiệm là hành trang
Khác với phụ huynh, Gen Z sinh ra và lớn lên trong thời kỳ internet bùng nổ, cơ hội nghề nghiệp rộng mở hơn bao giờ hết. Với họ, nghề nghiệp không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là cơ hội để phát triển bản thân. Thử sức với nhiều môi trường, nhiều lĩnh vực giúp họ khám phá khả năng và tìm ra đâu mới thật sự là thế mạnh. Thực tế cho thấy nhiều bạn trẻ đã thành công từ việc đi ngược chuẩn mực cũ, chẳng hạn như theo đuổi công việc sáng tạo nội dung, lập trình game hay khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ.
3. Khoảng cách thế hệ và mâu thuẫn phát sinh
Sự khác biệt trong quan niệm khiến nhiều gia đình nảy sinh xung đột. Phụ huynh sợ con chọn nghề không ổn định, lo lắng con thất nghiệp, trong khi Gen Z lại cảm thấy bị ép buộc, mất quyền quyết định tương lai. Đây chính là khoảng cách thế hệ không dễ xóa bỏ. Nếu không có sự thấu hiểu, cả hai bên đều dễ rơi vào tình trạng căng thẳng, thậm chí xa cách.
4. Bài học từ những câu chuyện thực tế
Không ít trường hợp cho thấy việc áp đặt có thể dẫn đến hệ quả tiêu cực. Nhiều bạn trẻ học ngành theo định hướng của cha mẹ nhưng sau đó bỏ nghề, chuyển hướng muộn màng. Ngược lại, cũng có những ví dụ thành công khi phụ huynh kiên nhẫn đồng hành cùng con. Một sinh viên khởi nghiệp trong ngành công nghệ từng chia sẻ, nhờ sự tin tưởng của gia đình mà anh mới dám thử sức, và chính trải nghiệm đó giúp anh tạo dựng công ty riêng. Những dẫn chứng này cho thấy, sự lắng nghe và hỗ trợ tinh thần đóng vai trò quan trọng không kém sự ổn định về nghề nghiệp.
5. Con đường dung hòa: Ổn định và trải nghiệm không loại trừ nhau
Ổn định và trải nghiệm không nhất thiết phải đối lập. Gen Z có thể chọn một công việc đủ an toàn để làm nền tảng tài chính, song song với việc thử sức ở những lĩnh vực khác. Phụ huynh cũng có thể điều chỉnh góc nhìn, chấp nhận để con thử sai trong một phạm vi kiểm soát. Cách tiếp cận dung hòa này giúp giảm căng thẳng trong gia đình và tạo điều kiện để con vừa phát triển bản thân, vừa có sự bảo đảm cho tương lai.
6. Kết bài: Thay đổi góc nhìn để đồng hành
Khoảng cách thế hệ trong định hướng nghề nghiệp là điều khó tránh, nhưng không phải là bế tắc. Điều quan trọng là cả phụ huynh và Gen Z đều cần lắng nghe nhau nhiều hơn. Phụ huynh có thể giữ vai trò định hướng, còn Gen Z giữ quyền lựa chọn. Khi sự đồng hành dựa trên thấu hiểu thay vì áp đặt, con đường sự nghiệp sẽ bớt áp lực và trở nên ý nghĩa hơn.
