Nghề nghiệp, việc làm 4.0 – Chìa khóa thành công Thế kỷ 21 

Trong 10 năm gần đây xuất hiện hai hiện tượng song hành trong xã hội, đó là hiệu quả lao động tại Việt Nam có những bước lùi đáng quan ngại và hiện tượng thất nghiệp số lượng lớn của tân cử nhân. 

Theo thống kê của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội khoảng 60% sinh viên ra trường làm trái ngành và tính đến đầu năm 2018 có hơn 200.000 cử nhân thất nghiệp. Bên cạnh đó, chất lượng đầu ra của nhân lực không đạt yêu cầu sử dụng lao động của xã hội. Hiện tại, năng suất của lao động Việt Nam kém nhiều nước trong ASEAN, cụ thể như sau: Đối với Singapore gấp 143 lần, đối với Malaysia gấp 57 lần, đối với Philippines gấp 1,8 lần. Sự yếu kém về năng suất có nhiều nguyên nhân như: chưa tập trung cho các sản phẩm/ dịch vụ có giá trị gia tăng cao, chưa áp dụng khoa học công nghệ… Tuy nhiên, có một lý do quan trọng thuộc nội tại đó chính là hướng nghiệp trong toàn xã hội.

Hiệu quả lao động trong toàn xã hội chỉ tốt khi lực lượng lao động được đáp ứng đầy đủ về chất lượng. Tại Việt Nam, lực lượng lao động hiện tại dường như chỉ đáp ứng được về số lượng. Chất lượng của lao động không đạt kỳ vọng vì hai lý do:

• Lý do thứ nhất là quy hoạch sai cấp độ đào tạo. Chúng ta có thể thấy các doanh nghiệp cần rất nhiều nhân lực về nghề, tuy nhiên hệ thống giáo dục đang đào tạo dư thừa cử nhân không phù hợp với yêu cầu doanh nghiệp.
• Lý do thứ hai là chất lượng đầu ra của nhân lực không đạt yêu cầu sử dụng lao động của xã hội .

Nguyên nhân gốc rễ của cả hai lý do trên chính là quá trình hướng nghiệp của chúng ta kém hiệu quả trong tất cả các cấp từ Tiểu học cho tới Đại học. Nếu hướng nghiệp giúp cho mọi cá nhân trong xã hội xác định đúng hướng đi và học cấp độ nào phù hợp thì bài toán trên sẽ được giải quyết triệt để. Trong trường hợp các lao động trẻ không được xác định đúng hướng đi của nghề, bản thân sẽ chán nản trong quá trình học tập, tích lũy kỹ năng kiến thức và thái độ trong ngành nghề không thuộc về họ. Sau khi tốt nghiệp từ các Cơ sở/ Đại học, họ sẽ trở thành những cá nhân trung bình trong nghề nghiệp, làm giảm năng suất và hiệu suất sử dụng lao động toàn xã hội. Chúng ta có thể thấy điều đó thể hiện rất rõ khi các đơn vị sử dụng lao động than phiền về hiện tượng yếu kỹ năng kém thái độ và nông kiến thức từ mọi cấp độ đào tạo trên thị trường lao động.

Để có thể hạn chế điều này, trong quá trình phát triển nghề nghiệp tự thân sinh viên phải ý thức được về tầm quan trọng trong việc cải thiện năng lực của chính họ. Bên cạnh đó, cần biết tận dụng những cơ hội, công cụ từ phía giảng viên, nhà trường, xã hội, doanh nghiệp, để tạo ra năng lực lao động của chính mình.

Ở đây, VTC Academy muốn nhấn mạnh rằng câu chuyện hướng nghiệp thể hiện vai trò rất trọng trong công tác giáo dục đào tạo nghề nghiệp. Nếu như thiếu đi công tác giáo dục, một cá nhân sẽ rất khó để gắn bó và làm việc hết mình trong 2 hoặc 4 năm với những ngành nghề mình xa lạ, thậm chí ghét bỏ.

Nếu như đối mặt với thực tại đó, các cá nhân chọn sai nghề sẽ có hai chọn lựa.
Chọn lựa thứ nhất, học lại một ngành nghề khác. Chọn lựa này sẽ kéo dài thời gian và tăng chi phí đào tạo lao động dẫn tới hiệu quả sụt giảm.
Chọn lựa thứ hai, các cá nhân sẽ tiếp tục gắn bó với nghề nghiệp không phù hợp, tuy nhiên điều này dẫn tới họ thiếu cam kết với nghề nghiệp lâu dài, năng suất lao động cũng sẽ suy giảm. Nguy hiểm hơn nữa, bất kỳ ngành nghề nào cũng đòi hỏi lao động phải tự phát triển theo thời gian để đáp ứng đòi hỏi mới. Thiếu cam kết do chọn sai nghề sẽ làm cho lao động chậm phát triển và bị đào thải khỏi ngành nghề không phù hợp. Cả hai chọn lựa đều gây ra sụt giảm năng suất và hiệu quả lao động trong toàn xã hội.

Với tình hình hướng nghiệp trong quá khứ và hiện tại kém hiệu quả, thì trong tương lai công tác hướng nghiệp sẽ còn khó khăn gấp bội khi bị ảnh hưởng của Cách mạng 4.0. Có thể thấy rằng, hướng nghiệp tại Việt Nam đang bị kẹp giữa hai thách thức – sự kém hiệu quả trong hướng nghiệp truyền thống và sự thay đổi chóng mặt của Cách mạng 4.0.

Công nghệ in 3D

Các công nghệ của cuộc Cách mạng 4.0 đã thay đổi cả ba góc độ về nghề nghiệp – sâu, rộng và nhanh. Theo chiều rộng chúng ta có thể thấy hàng loạt công nghệ như máy in 3D, kết nối vạn vật, Mobile,…. được áp dụng trong gần như tất cả các ngành. Theo chiều sâu đó chính là trí thông minh nhân tạo AI đang dần dần thay thế con người ra quyết định trong các công việc. Yếu tố thứ 3 chính là tốc độ thay đổi chóng mặt khi các công nghệ mới hòa nhập rất nhanh vào cuộc sống. Thay đổi cả ba yếu tố chiều sâu, rộng và nhanh đã tạo ra những bất ổn lớn trong nghề nghiệp. Đây chính là thách thức lớn nhất cho hướng nghiệp trong xã hội tương lai.

Thế nhưng không thể phủ nhận rằng, cuộc Cách mạng 4.0 đã đem lại những cơ hội vô cùng lớn cho các doanh nghiệp trong việc thay đổi và tái định nghĩa mô hình kinh doanh cũng như quy trình kinh doanh. Tác động nhanh chóng của Cách mạng 4.0 đã mang lại sự thay đổi về quy chuẩn năng lực làm việc, hiệu suất của cá nhân lao động, kiến thức, kỹ năng lẫn thái độ.

VTC Academy xin lấy một ví dụ đơn giản, lao động 4.0 sẽ cần phải hiểu và thành thạo các trình số hóa việc làm. Họ cần phải có những kỹ năng mới như quản trị thông tin, kết nối cộng đồng. Cuối cùng, họ cần phải có một thái độ luôn luôn sáng tạo và làm mới bản thân, thay đổi để đáp ứng với những bất ổn từ cuộc Cách mạng 4.0. Những điều này chúng ta đã thấy từ mô hình taxi công nghệ, các cá nhân lao động ăn lương trong các công ty taxi truyền thống giờ chuyển thành các chủ xe độc lập và kinh doanh theo mạng lưới trong taxi công nghệ. Nhiều người thành công vì họ chuyển đổi kịp từ các yêu cầu năng lực lao động truyền thống, tuy nhiên cũng có nhiều người thất bại vì không kịp thay đổi bản thân hay không muốn thay đổi.

Tạm kết

Ngoài những thay đổi sâu sắc trên cả ba yếu tố sâu, rộng và nhanh, cuộc Cách mạng 4.0 đã tạo ra mô hình kinh doanh mới, quy trình mới và khách hàng mới. Không ai khác chính các thầy cô giáo và chuyên viên hướng nghiệp cần phải nắm bắt sự đổi mới này để có thể tư vấn định hướng cho các bạn trẻ chuẩn bị lộ trình học tập và phát triển bản thân cho những sự thay đổi bất định trong tương lai từ cuộc Cách mạng 4.0.

Để thực hiện thành công cuộc chuyển đổi nghề nghiệp 4.0 này. chúng ta cần sự chung tay của Bộ Khoa học và Công nghệ liên quan tới công nghệ 4.0, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đại điện cho cộng đồng doanh nghiệp sử dụng lao động và Bộ Giáo dục và Đào tạo đại diện cho các cơ sở trường lớp đào tạo nhân lực. VTC Academy tin tưởng rằng sự kết hợp của 3 bộ ngành trên có thể đáp ứng sự thay đổi sâu, rộng và nhanh của cuộc Cách mạng 4.0 trong nghề nghiệp tương lai.